جواب خودازمایی های زبان فارسی اول دبیرستان

پرسش هایی از متن : پرسش های زیر را بخوانید و به آنها پاسخ دهید. (به عهده دانش آموز)

۱ – یکی از تمرین های مناسب نگارش تبدیل ………….به نوشتار است.
۲ – در نوشتن چه مواردی را باید رعایت کنیم.
۳ – در توصیف یک صحنه یا منظره چه مواردی را باید رعایت کنیم؟
۴ – هر کس در نوشتن ………….دارد.
۵ – یکی از راه های تمرین نویسندگی نوشتن ……….است.
۶ – گاهی می توان برای خیال انگیز کردن از شیوه ی ……………استفاده کرد.
۷ – یکی از راه های تمرین نویسندگی بازسازی …… است.
۸ – از نکاتی که در هنگام نوشتن همواره باید به آن توجه داشته باشیم، دقت در ……..است.

بیاموریم : املای مناسب تر کلمه های همزه دارد :
کلمات زیر را مقایسه می کنیم.
الف – رأی – مؤسس – جزء
ب – رأی – مؤسس – جزء

چون همزه ( ء) یکی از حروف زبان فارسی است. این حرف ها مانند دیگرحرف ها در خط فارسی حرکت گذاری نمی شود. همان طور که در نوشتار می نویسیم «کاتب» نه کاتب منظور این است که زیر «ت» کسره «-ِ» نمی گذاریم. درباره کلمات ردیف «ب» نیز همین کلمه صادق است و اگر «-ِ» گذاشته شود کسره محسوب می شود در این صورت «رأی » خوانده می شود «رأی» و ….
باید دانست که در املای کلماتی مانند «منشأ حیات» و جزء اول ، نشانه ی «-ِ» (کسره) از نوع حرکت گذاری حروف نیست. به این نشانه، نقش نمای اضافه می گویند یعنی اضافه شدن دو کلمه به یکدیگر.

تمرین : الف : املای مناسب تر کلمات زیر را بنویسید.
اهداءِ سلام ، تألیف ، تألیفِ، مسئول، سائل، مسائل، مبدأِ آفرینش، ملاء عامف ملاِعام، مسائل ادبی ، مسائل ادبی.

خودآزمایی درس سوم :
با رسم جدول بخش های اصلی جملات زبر را مشخص کنید.
الف – هیزم شکن به جنگل می رود.
ب – زبان یکی از جنبه های رازآمیز وجود انسان است.

متن زیر را اصلاح کنید.
خانم سعیدی لیسانسیه ی زبان وادبیات فارسی است وی درباره این دیوان پروین اعتصامی شاعره ی مشهور ایران چنین گفت : ما مدینه ی فاضله ای از ارزش های اخلاقی را در دیوان پروین می بینیم.

خانم سعیدی لیسانس زبان و ادبیات فارسی است . وی درباره دیوان پروین اعتصامی شاعر مشهور ایران چنین سخن گفت : «ما مدینه ی فاضله ای از ارزش های اخلاقی را در دیوان پروین می بینیم.»

جمله و اجزای آن

بخش های اساسی جمله : ۱ – نهاد ۲ – گزاره گزاره بر دو نوع است : ۱ – گزاره : که فقط از یک فعل تشکیل شده باشد مانند :‌علی آمد (گزاره : فعل) ۲ – گزاره که علاوه بر فعل یک یا چند جزء دیگر نیز دارد. مانند : علی دوستش را دید. گزاره : مفعول + فعل

پرسش هایی از متن : 
1 – مفعول به چه کلمه ای می گویند؟

مفعول کلمه ای یا اسمی است که پس از آن نشانه ی «را» باشد تا بتوانیم این نشانه را به آن بیفزاییم.

2 – مسند به چه کلمه ای می گویند.

مسند کلمه یا گروهی از کلمات است که فعل اسنادی به آن نیاز دارد. جمله «علی آمد» کامل است. اما در فارسی امروز نمی توان گفت : «علی شد» زیرا علی شد به جزء دیگری نیز نیاز دارد. علی بزرگ شد، علی دانشجو شد.

3 – سه جمله مثال بزنید که گزاره آن از فعل تشکیل شده باشد، جدول آن ها را رسم کنید.

لقمان سید فام بود.
زبان فارسی شیرین است
پسر همسایه مهندس ساختمان خواهد شد

4 – متمم به چه کلمه ای می گویند؟

متمم گروه اسمی است که پس از حرف اضافه بیاید و معنای فعل بدون آن ناتمام باشد. برخی از حرف های اضافه عبارتند از : از ، به ، با ، بر ، برای، درباره و …..

5 – دو جمله مثال بزنید که گزاره آن از متمم و فعل ساخته شده باشد، جدول آنها را رسم کنید.

علی با دشمن جنگید
حسین به پدرس می نازد

6- دو جمله مثال بزنید که گزاره آن از مفعول و متمم و فعل ساخته شده باشد، نمودار آن ها را رسم کنید.

فردوسی بیشتر داستان های شاهنامه را از روایت های بهلول گرفته است.
آن ها علامیه را به تابلو چسبانند

نکته:

۱٫به هر یک از جمله ها می توان یک یا چند گروه قیدی افزود. مانند علی با دشمن جنگید. علی مردانه با دشمن جنگید. علی در جبهه ی جنگید. علی در جبهه جنگ مردانه با دشمن جنگید. 
2.قید در هر جای جمله باشد جزئی از اجزای گزاره است.

خودآزمایی درس چهارم : 
1 – نام هر یک از اجزای جمله های زیر را بنویسید.

قدر وقت را بدانیم . مفعول + فعل 
تجربه های بسیاری از سفر برگرفتیم. / مفعول + متمم + فعل
متصدی موزه جوانی بود سی ساله. / نهاد + مسند + فعل
زندگی چیست؟ / نهاد + مسند + فعل 
کودکان داوطلب فروش «نشریه شمال» می شدند./ نهاد + مسند + فعل
مرغان دریایی پریده بودند . / نهاد + فعل

2 – با هریک از فعل های زیر دو جمله بنویسید و اجزای آن را مشخص کنید.

می نشیند.
کبوتر می نشیند ./ نهاد + فعل 
شکست : ۱- شیشه شکست نهاد + فعل
غمت در دل می نشیند . / نهاد + متمم + فعل
باد شیشه را شکست . / نهاد + مفعول + فعل

می بینند . 
1 – بچه ها برنامه ها را می بینند./ نهاد+ مفعول + فعل 
2 – میدوخت : خیاط لباس را می دوخت : / نهاد + مفعول + فعل
چرخ میدوخت . / نهدد + فعل
چشم می بیند. / نهاد+ فعل

ویرایش

1 – هر نوشته از چه جهاتی باید بازبینی شود؟

هر نوشته از جهات گوناگونی باید بازبینی شود. محتوا، بیان، صحت و اعتبار ، دقت ، نظم ، آراستگی، علایم نگارشی و …

 2 – ویرایش چیست و ویراستار کیست؟

ویرایش بازبینی یک نوشته از جهات گوناگون است و ویراستار کسی است که این کار را انجام می دهد.

 3 – وظیفه ویراستار چیست؟

ویراستار وظیفه دارد ضمن رعایت سبک صاحب نوشته با مترجم ، خطاهای دستوری، حشو، تکرار و گزافه گویی و عبارت های بی شیرازه و پریشان را سامان دهد.

 4 – انواع ویرایش را بنویسید؟

الف)‌ویرایش فنی (آراستگی ظاهری و نظم و ترتیب بخشیدن به اثر)
ب ) ویرایش تخصصی (که ناظر جنبه ی علمی یا تخصصی اثر است)
ج) ویرایش زبانی و ساختاری که مربوط به جنبه های دستوری، املایی و نگارشی است)

5 – برای هریک از توضیحات زیر چه نشانه هایی کاربرد دارد؟

الف) در پایان جمله های خبری و « 0 »
ب) پس از منادا خبری ، »
ج) بین چند کلمه که اسناد واحدی باشد «،»
د) قبل از نقل قول « : »
ه‍( جلوی کلمه هایی که می خواهیم معنی کنیم : « :» 
و) برای نشان دادن انشعاب «{} »
ز ) در پایان جمله های تأکیدی و عاطفی «!»
ج ) در میان توضیح و مثال پیش از کلمه های «مثلاً»«فرض» یعنی «و« ؛ » 
ط) برای جدا کردن جمله معترضه « (-)»
ی) مطالبی که جزء اصل کلام نباشد «‍[‍] »
ک: معنی و معادل یک کلمه در عبارت « ()»
ل : برای توضیح یک کلمه در پاورقی « * »
م : برای جدا کردن روز، ماه ، سال « / »
ن : علامت جملات و کلمات مشابه « ً »

خود آزمایی درس پنجم
۱ – با مراجعه به جدول نشانه گذاری در هر یک از عبارات زیر نشانه ی مناسب را بکار ببرید.

هنگامی که بخواهند از مزایای صرفه جویی و پس انداز سخن بگویند، معمولاً ضرب المثل «اندک اندک خیلی شود و قطره قطره سیلی» را بکار می برند.
گاندی در حالی به وطن بازگشت ( ۱۹۱۷) که شهرت خاص و عام یافته بود.
برای درست نوشتن باید واژگان مناسب اسم، فعل ، قید و صفت را خوب بشناسیم.
عوامل مهم تربیت عبارتند از : خانواده ، مدرسه، معلم ، اجتماع ، کتاب و …..
دکتر محمد معین به سه زبان زنده ی دنیا آشنایی داشت : عربی، فرانسه و انگلیس به چهار زبان باستانی نیز مسلط بود : پهلوی، فارسی باستان، اوستا و سنسکریت، در دستور زبان و نیز لغت فارسی نظیر نداشت.
از این جا در می یابیم که او چه پایگاه بلند علمی و ادبی داشته است.
چند دکان کوچک نانوایی، قصابی، عطاری دو قهوه خانه و یک سلطانی …. مجموعه شهر را تشکیل می داد.

شکل های زبان

یکی از شفگتی های زبان این است که : هر چند نظام یگانه ای است اما شکل های بسیار متنوعی بخود می گیرد. به عبارت دیگر: گوناگونی در عین یگانگی بدین گونه که همه ی مردم ایران خود را از اهل زبان فارسی می دانند اما مردم هر شهر به شکل خاصی سخن می گویند.

ویژگی های ذاتی زبان انسان 
1 – دو ساختی بودن
۲ – زایایی فوق العاده 
3 – نا به جایی

الف – دو ساختی بودن زبان :
مراحل ویژگی دو ساختی بودن زبان انسانی :
ترکیب صداهای بی معنی با هم -> آ، ر، د / ر، ا / ب، ی ، خ، ت
تشکیل ساخت های معنی دارد «نشانه ها» -> آرد / را / بیخت
ترکیب نشانه های معنی دار با هم «ساخت جمله» -> آرد را بیخت 

ب – زایایی فوق العاده زبان :
با این ویژگی می توانیم به کمک نظام زبان که خود محدود است. جملات نامحدود بسازیم. حتی جمله هایی که از پیش وجود نداشته اند. مثل جمله ی «ابرها پاورچین پاورچین وارد شدند» «گریه ابر بهاری چمن را خنداند»
در آفرینش جمله های جدید و گوناگون از ویژگی زایایی «زایش» زبان است.

ج – نابه جایی :
با استفاده از این ویژگی می توانیم درباره چیزهایی که اکنون حاضر نیستند یا حتی اصلاً وجود ندارند سخن بگوییم. درباره حافظ، آدم برفی و ……

انواع گویش های یک زبان :

گونه : شکلی که هر جا و موقعیت معینی بکار می رود. «موقعیت اجتماعی و مکانی»
لهجه : شکلی که فقط در تلفظ با هم فرق دارد. صحبت کردن یک اصفهانی به فارسی تهرانی
گویش : شکلی که علاوه بر تلفظ در انتخاب کلمات و قواعد دستوری نیز با هم فرق می کنند

انواع گویش های یک زبان :

۱ – گویش های جغرافیایی به ناحیه خاصی تعلق دارد. گویش یزدی، کاشانی، همدانی و…. 
2 – گویش های اجتماعی : که هر یک به طبقه یا قشر اجتماعی خاصی تعلق دارد گویش واعظان، بازاریان و ……..
۳ – گویش تاریخی : که متعلق به دوره خاصی از او و از گذشته یک زبان است. مانند گویش های فارسی در دوره های پیش یا پس از حمله مغول ، بعد از صفوی، بعد از مشروطه
۴ – گویش های معیار :‌گویش های معیار گفتاری و نوشتاری و نظایر آن.

خود آزمایی درس ششم :
۱ – شکل های مختلف یک زبان را نام ببرید.

گونه، لهجه، گویش

2 – تفاوت معنایی کلمه ی «زبان» را در نمونه های زیر بیان کنید.

خوراک زبان، «زبان» عضوی از بدن گاو گوسفند است. زبان رنگ ها، «زبان» بیانگر حالت های روحی و روانی است.
زبان فارسی «زبان» وسیله ای برای ایجاد ارتباط و انتقال پیام است. زبان پرندگان «زبان» به معنی صوت ها و صداهاست.

3 – دو ساختی بودن زبان چه فایده هایی دارد؟

ویژگی دو ساختی بودن موجب می شود که زبان های انسانی به چنان امکانات پیچیده و گسترده ای دست یابند که نظیر آنها در زبان های دیگر هرگز یافت نمی شود.

 4 – برای هر یک از ویژگی های زایایی و نا به جایی زبان دو مثال بزنید:

ویژگی زایایی : 
1 – گل ها با نوازش نسیم در رقص شدند.
۲ – سحرگاهان کودکی سرخ رو در افق شرق متولد شد

ویژگی نابه جایی : 
1 – دیو سپید در برابر رستم قد علم کرد.
۲ – ننه سرما بساط خود را در شهر پهن کرد

چرا املا می نویسیم؟

1 – تقریر یعنی چه ؟

یعنی بیان کردن

2 – املای تقریری چگونه است؟

املای تقریری آن است که معلم متن املا را به تدریج قرائت کند و ما آن را بنویسیم.

3 – هدف ها و فایده های املای تقریری :

۱ – تقویت مهارت گوش کردن ۲ – آشنایی با تلفظ صحیح کلمه ها و جمله ها ۳ – تقویت دقت و حافظه ی خود ۴ – درک بهتر شنیده ها ۵ – تبدیل گفتار به نوشتار ۶ – درست و خوانا نویسی شنیده ها

بیاموزیم – نشانه ی جمع عربی «ات»

باید دانست «ات» نشانه ی جمع عربی است و شایسته نیست که واژگان فارسی را با «نشانه های جمع» عربی بکار برد. نشانه های جمع فارسی عبارتند از : ها ، ان و …. البته بکار بردن «ات» با کلمه های عربی که در فارسی رایج اند ، نادرست نیست اما باز هم بهتر است از نشانه های جمع فارسی استفاده می کنیم.
آزمایشات (نادرست) 
سفارشات (نادرست)
سفارش ها ، گزارشات ( نادرست) – گزارش ها
پیشنهادات -> پیشنهادها 
گرایشات -> گرایش ها

ویژگیهای فعل ۱

ویژگیهای فعل

۱ – شخص شش تا (۳ مفرد، ۳ جمع) 
اول شخص مفرد : می روم / جمع : می رویم
دوم شخص مفرد .می روی / جمع : می روید
سوم شخص مفرد : می رود / جمع : می روند
۲ – زمان (۱- ماضی – مضارع – آینده)
۳ – گذر :‌ناگذر و گذرا
۴ – معلوم و مجهول
۵ – وجه فعل

شناسه شخص هر فعل است و همیشه همراه فعل می آید.

اول شخص مفرد: مَ 
دوم شخص مفرد: ی
سوم شخص مفرد: دَ / Ø 

اول شخص جمع: یم
دوم شخص جمع: ید
سوم شخص جمع: ند

اختلاف شناسه را در سوم شخص مفرد توضیح دهید.

شناسه ی سوم شخص مفرد در فعل مضارع «دَ» است. مانند می رود ، می دانَد . اما در سوم شخص مفرد فعل ماضی ( به جزالتزامی) علامتی ندارد. نداشتن علامت را با Ø رفت Ø شنید Ø گفته بود Ø رفته است Ø

بن فعل بر دو نوع است

بن ماضی : سوم شخص ماضی ساده یا مصدر بدون –َ ن پایانی
مانند : دیدن –َ دید / کاشتن -> کاشت

بن مضارع = فعل امر مفرد بدون به آغازی :‌مانند ببین حذف بیِِِ ِ -> بین/ برو حذف بیِِ -> رو

روش ساخت صفت مفعولی

بن ماضی + ه / ﻪ : شناخته ، دیده ، گفته و ….

زمان های اصلی فعل :

۱ – ماضی گذشته
۲ – مضارع (حال و آینده)
۳ – آینده

انواع ماضی

۱ – ماضی ساده = بن ماضی + شناسه (رفتم ، رفتیم _ رفتی ، رفتید_ رفت Ø رفتند ) 
2 – ماضی استمراری = می + ماضی ساده (می رفتم ، می رفتیم_ می رفتی ، می رفتید_ می رفت Ø ،می رفتند) 
3 – ماضی بعید = صفت مفعولی + بودم ، بودی ، بود ، بودیم ، بودید، بودند (رفته بودم ، رفته بودیم _ رفته بودی، رفته بودید _ رفته بود Ø ، رفته بودند) 
4 – ماضی التزامی = صفت مفعولی + باشم ، باشی ، باشد، باشیم ، باشید، باشند (رفته باشم ، رفته باشیم _ رفته باشی ، رفته باشید_ رفته باشد ، رفته باشند) 
5 – ماضی نقلی = صفت مفعولی + ام، ای ، است،‌ایم، اید، اند (رفته ام ،رفته ایم _ رفته ای ، رفته اید _ رفته است Ø ، رفته اند)

انواع مضارع :

۱ – مضارع اخباری = می + بن مضارع + شناسه 
(می روم ، می رویم _ می روی، می روید _ می رود، می روند) 
2 – مضارع التزامی = ب + بن مضارع + شناسه 
(بروم ، برویم _ بروی، بروید _ برود ، بروند)

آینده :

خواهم ، خواهی ، خواهد، خواهیم، خواهید ، خواهند + مصدر مرخم = (بن ماضی) (خواهم رفت ، خواهیم رفت _ خواهی رفت ، خواهید رفت _ خواهد رفت ، خواهند رفت)

بیاموزیم : 
نقش نمای اضافه 
1 – نقش نمای اضافه ، چه اهمیتی دارد؟ نشانه آن چگونه است؟

نقش نمای اضافه موجب ایجاز و اختصار در کلام می شود نشانه ی آن –ِ در هنگام اضافه شدن دو کلمه به یکدیگر است.

2 – مثالی بزنید که نشان دهد در نقش نمای اضافه موجب ایجاز و اختصار جمله است.

احمد کتاب دارد. کتاب را خواندیم – کتاب احمد را خواندم . 
کیف قهوه ای است، آن را خریدم – کیف قهوه ای را خریدم.
دو جمله به یک جمله تبدیل شده است.

تمرین : 
1 – با استفاده از نقش نمای اضافه هر دو جمله را به یک جمله تبدیل کنید :

الف)‌حسن خود کار دارد. خودکار آبی است. جنس خودکار آبی دارد. ب) فیلم علمی است. آن را دیدم . فیلم علمی را دیدم ج) خبرها ورزشی است. آن را شنیدم . خبرهای ورزشی را شنیدم ه‍) درخت زیباست . درخت را دیدم . درخت زیبا را دیدم .

خود آزمایی درس هشتم :
۱ – ساخت اول شخص مفرد را در هشت زمان از مصدرهای زیر را بنویسید.

2 – از فعل های نشسته است، می نگریست، نمی پذیرد، می رود، طبق نمونه، مصدر، بن ماضی، بن مضارع و صفت مفعولی بسازید.

3– فعل های زیر را با حفظ شخص به زمانهای گذشته ساده، نقلی ، بعید برگردانید و مشخص کنید و کدام فعل ها، پس از تغییر، شناسه ی دَ به Ø بدل شده است. 
می نویسد : ماضی ساده نوشت Ø نقلی نوشته است Ø بعید نوشته بود Ø
می رود :-> رفت Ø -> رفته است Ø ->رفته بود Ø
بروند : -> رفتند -> رفته اند-> رفته بودند
خواهیم آمد : -> آمدیم -> آمده ایم -> آمده بودیم
می آیند : -> آمدند -> آمده اند -> آمده بودند
خواهند شنید : -> شنیدند -> شنیده اند -> شنیده بودند 

4 – املای صحیح کلمات زیر را بنویسید.
تهییه ی لباس ، تعیین قیمت، تحقیق و بررسی ، عماق دریا، تقدم دریا، نامه ی مزبور، راجب درس، تشکر و سپاسگزاری، مرحله اول، ملکوک گذشته .
« تهیه لباس ، تعیین قیمت، تحقیق و بررسی، اعمال دریا، تلاطم دریا، نامه ی مزبور، راجع به درس، تشکر و سپاسگزاری ، وهله اول ، ملوک گذشته »

نگارش علمی،‌نگارش ادبی

پرسش هایی از متن : 
1 – زبان به اعتبار شیوه های بیان چند گونه است ؟ نام ببرید.

دو نوع زبان علمی، زبان ادبی

2 – زبان علمی چه ویژگیهایی دارد؟

الف) هر لفظی به معنای روشن حقیقی خود است
ب) صریح، دقیق ، گویا‌ و بی ابهام است
ج) در نوشته علمی چند پهلو نوشتن بطوریکه بتوان از هر کلمه برداشت های متعددی کرد، عیب و نقص به شمار می آید.
د) در نوشته علمی، نویسنده می کوشد مطالب را به گونه ای بیان کند که خود خواننده بی نیاز از تأمل در الفاظ مقصود را دریابد.

3 – زبان ادبی چه ویژگیهایی دارد؟

الف) پیام بطور غیر صریح و غیر مستقیم بیان می شود.
ب) زبان به آفرینش زیبائیهای ادبی اختصاص دارد.
ج) در نوشته های ادبی ، نویسنده تعهد دارد مخاطب را به خود الفاظ ، روابط و مناسبات ظریف آنها را متوجه می سازد.
د) در نوشته های ادبی، نویسنده از آرایه های ادبی برای توصیف و تصویر معانی ذهنی و بیان عواطف و احساسات درونی بهره می گیرد.

4 – شیوه ی بیان عبارت زیر چیست؟ چرا؟ 
یک تکه بوته ی کوتاه مغیلان وسط یک بیابان دراز، یک قصیده ی بلند است.(خسی در میقات جلال آل احمد)

ادبی است، زیرا نویسنده از ارایه های ادبی استفاده کرده است و تک بوته ی مغیلان را به یک قصدیه بلند تشبیه کرده و با آوردن واژه های کوتاه ، «بلند و دراز» تناسبی زیبا پدید آورده است.

5 – شیوه ی بیان عبارت زیر چیست ؟ چرا؟ 
اسطوره در لغت به معنی افسانه و قصد است و در اصطلاح به قصه ای اطلاق می شود که ظاهراً منشأ تاریخی، نامعلومی دارد مضمون اساطیر معمولاً آفرینش انسان، خلقت جهان و … است.

زبان نوشته علمی است : زیرا هر لفظی به معنای روشن حقیقی خود بکار رفته است نوشته صریح، دقیق، گویا و بی ابهام است و …….

6 – بطور کلی تفاوت علمی و ادبی را بنویسید.

زبان علمی برای انتقال مستقیم مفاهیم دقیق و صریح بکار می رود. اما زبان ادبی به آفرینش آثار ادبی اختصاص دارد.

7 – تفاوت «سرو» ، «لعل» و «سنبل» را در دو زبان علمی و ادبی بیان کنید.

در زبان علمی سرو نام درختی است و لعل نام جواهری قرمز رنگ و سنبل نام گلی است. در زبان ادبی، «سرو» بر قامت راست و کشیده و متناسب، «لعل» بر لب و «سنبل» بر موی تابد او دلالت می کند.

خود آزمایی درس نهم :
۱ – با مقایسه دو نوشته زیر، تفاوت آنها را بنویسید.
۱ – زبان و سینه اندیشیدن است. مردمی که زبانی پرمایه و توانا ندارد. از فکر بارور و زنده و آفریننده بی بهره اند، بنابراین هر قدر در تقویت این بنیاد مهم زندگی غفلت شود، در پرورش فکر مردم سهل انگاری شده است. کسانی که حد و رسم معانی کلمات و مرز آن ها برای خودشان روشن نیست چگونه می توانند درست بیندیشند و چه چیز را می توانند مطرح کنند؟ حاصل پریشانی فکری، بی گمان، پریشان گویی است.(مجله یغما، سال ۳۵ ، شماره ۲ غلامحسین یوسفی) 

2 – غروب، غم رنگ و خونین و خورشید در زیر پلک غبار، اشک خونین می بارد، همهمه و قهقهه ها می زند، زمین می لرزد، طوفان در دشت نمی وزد و موج خون بر کناره و کرانه های گودال تا قله ی بلند تاریخ بالا می زند . زمین می لرزد، التهابی مبهم گسترده ی دشت را پوشانده است .
آب ایستاده است و خاک موج برداشته.(سوگ سرخ، محمدرضا سنگری)

زبان نوشته ی اول علمی است و هر لفظی به معنای روشن حقیقی خود بکار رفته است. این نوشته صریح، دقیق ، گویا و بی ابهام است و برای انتقال مفاهیم علمی بکار رفته است. 
زبان نوشته ی دوم ادبی است . چون نویسنده با استفاده از آرایه های ادبی به توصیف پرداخته است. پیام نوشته نیز بطور غیرمستقیم و غیر صریح بیان شده است و آفرینش ادبی در نظر بوده است.

2 – نوع فعل های دو متن تمرینی قبلی را تعیین کنید.

است :‌مضارع / ندارد . مضارع (در مفهوم اخباری) اند : (در بی بهره اند) مضارع / شود:مضارع التزامی / شده است:ماضی نقلی/ نیست : مضارع / می توانند : مضارع اخباری /بیندیشند : مضارع التزامی / می کنند : مضارع التزامی / می بارد : مضارع اخباری /(فروکش) کرده است :‌ماضی نقلی / نمی وزد : مضارع اخباری / می زند و می لرزد:مضارع اخباری/ پوشانده است،ایستاده است و برداشته است : ماضی نقلی

3 – در نوشته های زیر غلط های املایی را بیابید و آن ها را اصلاح کنید.

او به پست کتاب دار و دبیرستان منسوب شده است. منسوب -> منصوب
سهراب سپهری از شاعران مأثر است. مأثر -> معاصر
حقیقت علم ، کمک به هم نوع جنس و کسب رضایت باریتعالی. خیش -> خویش.باری تعالا ->باری تعالی.
سنگ های خورد را از زمین زراعی جم کرد.خورد -> خرد. جم -> جمع

ویژگیهای فعل (۲)

3 – گذر : ناگذر و گذرا
اقسام فعل از نظر ویژگی گذر

۱ – ناگذر : فقط به نهاد نیاز دارد. رفتن، آمدن، نشستن ، برخاستن و ……. 

2 – گذرا : خود سه نوع است : 
1. گذرا به مفعول : شناختن ، آوردن
۲٫ گذرا به مسند : بودن ، شدن، گردیدن و هم فعل های آن .(است ، گشت)
۳٫ گذرا به متمم از مصدرهای جنگیدن ، رنجیدن، نازیدن، ترسیدن

روش گذرا نمودن افعال ناگذر :
بن مضارع + ان : بن مضارع 
گذرا شده + د / ید

بن ماضی : 
پر + ان + د / ید
دو + ان + د / ید
رس + ان + د
که می شود : پراند ، پرانید / دواند ، دوانید / رساند، رسانید

بیاموزیم – تنوین نصب –ً

باید دانست تنوین نصب –ً ویژه واژگان عربی است و سزاوار نیست کلمه های فارسی را با نشانه ی تنوین بکار برد.
به کارگیری تنوین برای کلمه های عربی که در فارسی بکار می رود رایج و جایز است. ضمناً کلمه های دخیل غیر عربی ((تلفن ، تلگراف)) را نیز نباید با تنوین بکار برد. گاه، ناچار، جان، دوم، سوم، خواهش و …. واژه های فارسی هستند و نباید بصورت گاهاً، ناچاراً و …….بکار روند.

2 – اصلاح کنید.

الف) فردا ناچاراً تأخیر می کنم
ب) گاهاً دوست فاضلم را می بینم

3 – کدام گزینه صحیح است؟

الف) عملاً و جانا
ب) شخصاً و فرداً
ج) تلگرافاً و تلفنی
د) جاناً و زبانی

خود آزمایی درس دهم :
۱ – در جمله های زیر از مصدرهای داخل پرانتز فعل مناسب بنویسید.

مادر کودکش را (خوابیدن) -> خواباند.
سخنان بزرگمهر را به اطلاع مردم ایران (رسیدن) -> (رساند یا رسانید)
خود جگر دیو سپید مرا در چشم کاووس (چکیدن) -> (چکاند، چکانید)
رستم بار دیگر رخش را تا محل حادثه (دویدن) -> (دواند یا دوانید) و به سرعت خود را به آن جا (رسیدن) -> (رساند یا رسانید)

2 – نوع فعل را از نظر گذر و ناگذر مشخص کنید.

در نویسندگی مهارت در پروراندن مطلب بسیار مهم است. -> گذرا به مسند
نوشته خوب آن است که نویسنده مقصود خود را خوب بپروراند. -> جمله ی اول گذرا به مسند . جمله دوم گذرا به مفعول 
نویسنده خوب واقعیات را دقیق می بیند -> گذرا به مفعول

3 – هر یک از فعل های زیر را طبق نمونه به سه صورت مضارع التزامی ، ماضی التزامی و ماضی ساده بنویسید.